آنها متحول شدند | چرخه فیلم‌های معنوی و عرفانی در دهه۶۰
تاریخ انتشار: ۳۰ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۴۴۵۵۰۳
همشهری آنلاین، علیرضا محمودی: این گروه از سینماگران که اغلب سابقه مبارزاتی داشتند، با پیروزی انقلاب این فرصت را پیدا کردند که مضامین دلخواه در سینما را مطرح کنند. این گروه که در حوزه هنری به‌عنوان یک نهاد انقلابی، دور هم جمع شده‌بودند، با این رویکرد که سینما را باید از ذات غافل‌کننده خود دور کرد، به نقد و مقابله با فیلم‌های ایرانی در حال نمایش پرداختند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مسئولان فرهنگی کشور به این گروه پیشنهاد دادند به جای نظریه‌پردازی و حمله به فیلم‌های ساخته شده، به تولید محصولات فرهنگی، روی بیاورند. هنرمندان گردآمده در حوزه با همکاری تعدادی از فن‌کاران سینمای ایران تولید فیلم را آغاز کردند. نخستین محصول آنها برنامه عید فطر سال۱۳۶۱بود. توجیه فیلمی از منوچهر حقانی‌پرست با فیلمنامه‌ای از محسن مخملباف؛ فیلمی که با نام با مسمای خود پس از پایان اکران جنجالی برزخی‌ها نویدبخش جریان تازه‌ای در سینمای ایران بود. در سال۱۳۶۲فیلم‌های «توبه نصوح» از محسن مخملباف و «مرگ دیگری» ساخته محمد رضا هنرمند حضور همه جانبه حوزه در سینمای ایران را عیان کرد. هر دو فیلم بر مبنای هشدار به مردم درباره عاقبت دنیوی و اخروی گناهان و ماهیت مرگ ساخته شده بودند. مرگ دیگری که بازسازی یک نمایش ساخته شده در حوزه بود، چندان با اقبال روبه‌رو نشد، اما فیلم توبه نصوح، علاوه بر موفقیت در گیشه و همچنین نمایش گسترده در مساجد و تکایا، همه کشور را متوجه حضور جدی گروه سازندگان فیلم کرد.
در سال۱۳۶۳از محسن مخملباف ۲فیلم با مضامین معنوی به نمایش درآمد؛ «استعاذه» با یک داستان فانتزی درباره ارتباط انسان با خدا و «دو چشم بی‌سو» با یک داستان رئالیستی درباره ماهیت معجزه. هر دو فیلم برخلاف فیلم قبلی مخملباف با استقبال روبه‌رو نشد. توبه نصوح، مضمون بازگشت یک فرد اسیر مادیات به معنویات را در بستر یک ملودرام خانوادگی بیان می‌کرد. اما دو فیلم دیگر داستان‌های سرد و بی‌روح و دور از علایق مردم، با پیام‌های معنوی بودند. اما در همین سال فیلم «مردی که زیاد می‌دانست» ساخته یدالله صمدی در بخش خصوصی با موفقیت روبه‌رو شد و بیش از ۳میلیون تومان در تهران فروش کرد. فیلم اخبار روز مبنی بر رانت خبری عده‌ای در بازار ایران را با یک داستان فانتزی پیونده داده بود. فیلم با فروش معقول خود زمینه پیامی نیز برای هنرمندان حوزه داشت که برای پیام‌های معنوی خود دنبال داستان‌های بهتری بگردند.
در سال۱۳۶۵، «زنگ‌ها» ساخته محمدرضا هنرمند، درباره مرگ در دنیای مادی غرب، نزدیک به ۷میلیون تومان در تهران فروخت. فیلمنامه فیلم را مخملباف نوشته بود که همان سال با فیلم اپیزودیک «دستفروش» حضور پر سروصدا در متن سینمای ایران داشت. همه جا حرف او بود و هم نشریات از او می‌نوشتند. او به یکی از مهم‌ترین سینماگر ایرانی دهه۶۰مبدل شد، درحالی‌که فیلم دستفروش در سالن‌های خالی از تماشاگر اکران می‌شد، زنگ‌ها به‌خاطر فضای فرنگی و رنگی‌اش با مضمون مرگ، نگاه‌ها را به‌سوی خود جلب کرده بود تا مضمون معنوی‌اش. در سال۱۳۶۶نمایش ۲فیلم «پرستار شب» (محمد علی نجفی) و «شناسایی»(محمد رضا اعلامی) دو رویکرد متفاوت به متافیزیک را به نمایش گذاشتند.
پرستار شب درباره ارتباط معنوی یک رزمنده شیعه و یک پرستار مسیحی بود. بازسازی صحنه‌های دینی و شمایل‌های مذهبی تشیع و مسیحیت در این فیلم زمینه‌های تقریب ادیان را به تصویر می‌کشید. در فیلم شناسایی تحول شخصیت اصلی(محمد علی سپانلو) با داستانی شبیه فیلم‌های جنایی آغاز می‌شد و در نهایت به حقیقت و درک تازه‌ای از آن می‌رسید. هر دو فیلم با شکست در گیشه روبه‌رو شدند.
فارابی آستین‌ها را بالا زده بود تا معنویت در فضای نمایش در سینمای ایران را به شکل دیگری تضمین کند. تغییر مسیر محسن مخلباف در فیلمسازی، حفظ معنویت را برای نشان‌دادن نفوذ نگاه رسمی در میان فیلمسازان اهمیت پیدا کرده بود. نمایش آثار فیلمسازانی مثل آندری تارکوفسکی و سرگئی پاراجانف نمونه خوبی برای الگوسازی بودند. «برهوت»(محمد علی طالبی/ ۱۳۶۸) «دل نمک»(امیر قویدل/ ۱۳۶۹) و «نارو نی»(سعید ابراهیم‌زاده/ ۱۳۶۹) فیلم‌های ساخته شده با این سیاست بودند. این فیلم‌ها اقبال عمومی از اشعار سهراب سپهری و توجه به آثار تارکوفسکی فضای روشنفکری را هدف قرار دادند. نتیجه، فیلم‌های کم‌فروش اما مناسب برای سیاست‌های بخشنامه‌ای بود. حوزه هنری با تحویل سینماهای مصادره‌شده از بنیاد مستضعفان و جانبازان، به یک استودیوی بزرگ سینمایی تبدیل شد.
مدیران حوزه که متوجه ظرفیت بزرگ سالن‌ها شده بودند، برای استفاده از بهره بزرگ اکران، سیاست تولید فیلم در حوزه را تغییر دادند. حوزه از ساخت فیلم‌های کم‌فروش و عرفانی و معنوی به سمت ساخت فیلم‌های کودکان و فیلم‌های جنگی با تماشاگران فراوان حرکت کرد. اما چرخه فیلم‌های معنوی با یک تغییر تعریف از معنوی به سمت عرفانی تغییر مسیر داد. حوزه در آخرین سال‌های دهه۶۰با فیلم‌های «آب را گل نکنید»(شهریار بحرانی) و «باغ سید»(محمدرضا اسلاملو) دو فیلم به فهرست این فیلم‌ها اضافه کرد. اما سیاست تولید حوزه ساخت فیلم‌های پرفروش بود.
چرخه فیلم‌های عرفانی دهه۶۰حاصل نگرش کسانی بود که با هر عنصر سرگرم‌کننده در سینما مخالف بودند. در این چرخه هر چیزی باعث جذابیت فیلم بود، مذموم شمرده می‌شد. درحالی‌که فیلمسازی و تداوم تجربه‌ها این گروه را از عقاید اولیه خود دور کرد، اما آثارشان هنوز در سینمای ایران قابل بحثند.
مهم‌ترین الگوی این فیلم‌ها تحول از مادیات به معنویات است. شخصیت‌های اصلی در مرداب مادیات غرق هستند و با تلنگری و یا حربه‌ای و یا یک شخصیت ماورایی به سمت خدا برمی‌گردند. در فیلم‌های نمونه‌ای حوزه می‌توان به توبه نصوح اشاره کرد که شخصیت تاجرمسلک فیلم با ترس از مرگ و عذاب الهی به جبران گذشته خود می‌پردازد. در «نار و نی» فیلم مثالی فارابی در سینمای عرفانی، احتضار یک خوشنویس، یک نقاش مدرن را به سفری در سنت‌ها و شمایل‌ها عرفانی می‌برد. سیب، سه‌تار، انار، تسبیح و سجاده از شمایل‌های سینمای عرفانی است. روستا بیشتر از شهر و تک‌گویی بیشتر از دیالوگ، قراردادهای این آثار بودند.
کد خبر 721775 منبع: روزنامه همشهری برچسب‌ها کارگردانان سینمای ایران نقد فیلم و سریال فیلم و سریال ایرانی سینمای ایرانمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: کارگردانان سینمای ایران نقد فیلم و سریال فیلم و سریال ایرانی سینمای ایران سینمای ایران توبه نصوح ساخته شده فیلم ها دو فیلم روبه رو
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۴۴۵۵۰۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پرمخاطب‌ترین فیلم هنر و تجربه معرفی شد
مستند «ایساتیس» به کارگردانی علیرضا دهقان و تهیه‌کنندگی راحیل صحرایی و علیرضا دهقان بعد از موفقیت در جشنواره‌های داخلی و خارجی از زمستان ۱۴۰۲ در سینماهای منتخب گروه سینمایی هنر و تجربه در تهران و شهرستان‌ها به اکران عمومی درآمد و بر اساس آمار سامانه فروش فیلم‌های سینمای ایران «سمفا»، با بیش از ده هزار مخاطب اکنون عنوان پرمخاطب‌ترین فیلم این گروه را از آن خود کرده و رضایت مخاطبان و منتقدان را همراه دارد.
«مسعود فروتن» این فیلم را با فیلم «باد صبا» مقایسه کرد و کارگردانی این فیلم را ستود. «دکتر اصغر دادبه» چهره ماندگار ادبیات و فلسفه محتوای مطرح شده از فیلم را از جمله موارد مهم در لیست نجات فرهنگ ایران در طول تاریخ دانستند. «دکتر جوادیان» رییس مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی به عنوان مرجع معتبر در موضوع روایت شده در فیلم از تحقیق این فیلم و مستندات آن اعلام رضایت کردند. «رضا صائمی» منتقد سینما و فعال فرهنگی در فصلنامه سینما حقیقت به بررسی نوع روایت فیلم پرداخته و به استفاده از المان‌های آب، باد، خاک و آتش برای روایت داستان اشاره کرده است و تلاش فیلمساز را در معرفی یک شهر توسط این فیلم را پلی برای معرفی جهان دانسته است. مجله فیلم در یادداشتی به ترکیب تیم سازنده فیلم اشاره کرده است و نویسنده، اعتبار، سابقه و تبحر این گروه و انتخاب صحیح کارگردان و تهیه‌کننده فیلم را از نکات مهم و قابل توجه این مستند دانسته است.
«ایساتیس» پیش از این در جشنواره سینماحقیقت و جشنواره بین‌المللی فیلم شهر، جشنواره جهانی فیلم فجر و جشن مستقل سینمای مستند ایران به نمایش درآمده است و موفق به کسب جایزه ویژه دبیر جشنواره سینماحقیقت، تندیس بهترین مستند بلند در بخش بین‌الملل جشنواره شهر و تندیس موسیقی از جشن مستقل سینمای مستند شده است. این فیلم همچنین در جشنواره‌های خارجی از جمله جشنواره فیلم مستند مسکو، جشنواره اوشن سیتی امریکا، کازان روسیه، جشنواره سبز مونتنگرو، جشنواره مستند ازمیر و... شرکت کرده و جوایزی از جمله جایزه بهترین فیلم جشنواره اوشن سیتی، جایزه بهترین فیلم جشنواره مونته نگرو را کسب کرده است.
موفقیت مهم و ارزشمند این فیلم اکران موفق و پرمخاطب در شهرستان‌هاست که بعد از موفقیت مستندهایی مانند «در جستجوی فریده» به کارگردانی آزاده موسوی و کوروش عطایی، «کاپیتان من» به کارگردانی سیاوش صفاریان‌پور و همچنین فیلم‌های سینمایی «مقیمان ناکجا» به کارگردانی شهاب حسینی، «پوست» به کارگردانی بهمن و بهرام ارک و مجموعه فیلم‌های کوتاه «اتاق فرار»، «یک سانس چند رویا» و «فیلم کوتاه ژانر وحشت» نوید موفقیت و گسترش سینمای متفکر ایران را در سراسر کشور و برای مخاطبان گسترده‌ای در شهرهای مختلف به ارمغان می‌آورد.
امکان اکران برابر و عدالت در نمایش‌های سینمایی در تهران و استان‌ها باعث افزایش آمار مخاطبان فیلم‌های سینمای هنر و تجربه شده است که مانند نمونه‌های مشابه در سینمای جهان با وجود آمار کمتر مخاطب نسبت به سینمای بدنه وظیفه تأمین محتوا برای مخاطبان حرفه‌ای و علاقه‌مندان جدی سینما را دارد و در زمان اکران تمرکز بر تبلیغات گسترده و بازاریابی‌های رایج را ندارد.
داستان فیلم مستند «ایساتیس» به معرفی قنات‌ها و تاریخچه آن در استان یزد است و به این بهانه قسمت مهمی از تاریخ این استان کهن ایران را بازگو می‌کند و صدایی است شاعرانه و قصه‌گو که تا به حال ناشنیده مانده است. تدوین این فیلم توسط «بهمن کیارستمی» و «پویا پارسامقام» صورت گرفته و فیلمبرداری آن به عهده «مهدی آزادی» از فیلمبرداران نام آشنا و برنده جایزه معتبر و مهم «قورباغه طلایی» جشنواره کمرایمیج بوده است. داستان فیلم با صدای روان و آشنای «ابوالحسن تهامی‌نژاد»، «نصرالله مدقالچی»، «زهره شکوفنده» و «مریم شیرزاد» روایت می‌شود.
گروه سینمایی هنر و تجربه در سال‌های اخیر موفق به گسترش دامنه مخاطبان خود در سراسر ایران شده است. این گروه در حال حاضر دارای سانس‌های ثابت و مستمر در شهرستان‌هاست و کلیه فیلم‌های نمایش داده شده این گروه روزهای چهارشنبه به صورت متمرکز و در طی هفته به شکل تک سانس به نمایش در می‌آیند. همچنین تمام فیلم ها امکان اکران در سانس‌های ویژه و تک سانس در شهرهایی که توسط مخاطبین و علاقه‌مندان و عوامل فیلم و سینماها درخواست داده شود را خواهد داشت.
برای دسترسی به برنامه نمایش فیلم مستند ایساتیس و دیگر فیلم‌های هنر و تجربه و همچنین اطلاع از برنامه‌های جنبی به سایت این گروه به آدرس هنر و تجربه و صفحه‌های هنر و تجربه در شبکه‌های اجتماعی مراجعه کنید.
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری سینما و تئاتر
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت